Safra Kesesi Nedir?
Safra kesesi karaciğer ile yapışık olan şekli gerçekten para kesesine benzeyen bir organımızdır. Özelliği vücudun ürettiği safrayı depolamaktır. Safra özellikle vücudumuzda yağların sindiriminden sorumludur. Dolayısıyla vücutta üretilen safra biz aç olduğumuz dönemde safra kesesinde depolanır. Böylece özellikle yağlı yemek yediğimizde bir anda depodaki tüm safra bardağın içine iletilir ve böylece düzgün bir yağ emilimi yapılabilir.
Safra Taşı Nedir?
Safra taşı genellikle safra kesesi içinde ama bazen safra yolları içinde de görülebilen genellikle safra kesesi işlev bozuklukları nedeniyle oluşan taşlardır. Bu taşların bazı çeşitleri vardır. En sık görüleni safra çamuru olarak başlayıp sonra taş oluşturan kolesterol taşlarıdır. Çoğunlukla edinsel olsa bile genetik sebeplerle de görülebilir. Yine en sık safra kesesi içinde görülür ama çok nadir olarak bazen safra yollarında hatta karaciğerin içindeki safra yollarında bile görülebilir.
Safra Taşı Belirtileri Nelerdir?
Safra taşı safra kesesi içinde taş oluşmasıdır. Her zaman taş olarak görülmeyebilir bazen safra çamuru bazen kum şeklinde kendini gösterir. Birçok sebebi olabilir. Genetik altyapı, beslenme alışkanlıkları, yapısal bozukluklar gibi sebepler ön planda görülür. Genellikle karşımıza özellikle sağ tarafta kaburgaların altında olan ve özellikle yağlı yemeklerden sonra ortaya çıkan karın ağrısı ile kendini gösterir. Bu ağrı çoğu zaman kramp tarzındadır ve gaz sancısına benzer. Çoğu zaman sırta yayılır ve bazen kuşak tarzında bir ağrıya sebep olur. Bu ağrı ile birlikte genellikle mide bulantısı, kusma, yüksek ateş ve titreme olur. Özellikle safra taşının safra kanalına düştüğü ve bu kanalı tıkadığı durumlarda bu şikayetler daha da şiddetlenir ve bir süre sonra sarılık gelişmeye başlar. Bu tıkanıklık özellikle pankreas kanalını da tıkarsa o zaman çok daha ciddi bir tablo yani pankreatit dediğimiz tablo oluşur ki bu tablo hayati öneme sahiptir. Bu tabloda artık ameliyat öncesinde hastanede yatarak tedavi gerekir.
Safra Taşı Tanısı Nasıl Konur?
Safra taşı tanısının altın standart yöntemi tüm batın ultrasondur. Fakat ultrasonun doğru sonuç vermesi için mutlaka işlem öncesi en az 4 saat hiç bir şey yememiş olmak gerekir. Çünkü tok karna safra kesesi büzüşür ve içinde taş varsa bile görülemez. Ultrason dışında bazı ileri vakalarda tomografi kullanılabilir. Ama özellikle safra taşının kanala düştüğünden şüpheleniyorsa mutlaka MR Kolanjiografi çekilip safra yolları net bir şekilde görülmelidir. Eğer kanalda taş var ve bu taş kanalı tıkamış işe bu durumda ameliyat yapmadan önce mutlaka ERCP dediğimiz yöntemle safra yolları temizlenmeli ve hastanın akut tablosu çözüldükten sonra ameliyat mutlaka yapılmalıdır.
Safra Taşı Neden Olur?
Safra kesesi içinde safranın fazlası depolanır. Genellikle yoğun kolesterol varsa burada suyu çekilen safrada kolesterol kristalleri oluşur. Bu kristallerin birleşmesi sonucunda safra taşları oluşur. Safra taşlarının %80i bu şekilde olur. Ama genellikle safranın kimyasal yapısındaki değişiklikler sonucunda olur. Kadın olmak, 40 yaşın üzerinde olmak, kilolu olmak, ailede safra kesesinde taş olması, yüksek kolesterol seviyeleri, orak hücreli anemi hastalığı gibi özelliklere sahip kişilerde daha sık görülür. Yiyeceklerin doğrudan bir katkısı yoktur ama yinede yağlı yiyecekler, yumurta, çikolata ve kızartma tüketmek mevcut hastalığın alevlenmesine neden olur.
Safra Taşı kimlerde görülür?
Normalde safra kesesi taşı her cins ve her yaşta görülebiliyor olmasına rağmen özellikle
40 yaş üstünde,
bayanlarda,
obezlerde,
çok doğum yapmış kişilerde ve
beyaz tenlilerde daha sık görülür.
60 yaş üzerindeki kişilerin yaklaşık 1/3 ünde görülür.
Bazı insanlarda hızlı kilo alıp vermek safra taşı oluşumuna neden olabilir.
Hemolize sebep olacak kan hastalıklarında daha sık görülür.
Diyabetiklerde
Karaciğer rahatsızlıkları olanlarda özellikle alkole bağlı sirozda.
Safra kesesinde doğumsal anomaliler
Gebelik sırasında safra çamuru oluşabilir. Çoğunlukla kendiliğinden geçer.
Safra Taşı tedavisi nasıl yapılır?
Safra taşı tedavisi için bazı ilaçlar kullanılıyor olmasına rağmen çoğu zaman ilaçla tedavi yetersiz olur ve safra taşları tekrarlar. Özellikle tedavi edilmeyen veya yanlış tedavi edilen safra taşları safra yollarına düşüp safra yollarını tıkarsa özellikle pakreatit ve sarılık dediğimiz ve hayati öneme sahip olan bir hastalığa sebep olabilir. Bu nedenle aslında safra kesesinde taş varsa acil tablo oluşmadan, pankreatit riski gelişmeden önce mutlaka ameliyat planlanıp safra kesesi alınmalıdır.
Herkesin merak ettiği bir konu safra kesi değilde içindeki taşları alsanız olmaz mı? Cevabı net olarak olmaz. Çünkü safra kesesi eğer taş üretiyorsa bizim ameliyat risklerini alarak yapacağımız ameliyat sonunda geçersiz olacak ve 1 ay sonra tekrar safra taşı olacaktır. Biz safra kesesi içindeki taş için ameliyat yapmıyoruz. Safra kesesi taş ürettiği ve yapısı bozulduğu için safra kesesini alıyoruz. Dolayısıyla mutlaka safra kesesinin tamamı ameliyatta alınır.
Safra Kesesi Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Safra kesesi ameliyatı kapalı ve açık olmak üzere 2 yöntemle yapılır.
Açık yöntemde sağ kaburgaların altından kaburga kavisine paralel olarak yaklaşık 15-20 cm’lik kesi yapılarak karaciğerin altında safra kesesine ulaşılır ve safra kesesi alınır. Bu yöntem aslında neredeyse terkedilmiş bir yöntemdir. Ama genellikle daha önce o bölgeden başka bir ameliyat geçirmiş olanlar veya akut tablo yüzünden yapışıklıkları çok yoğun olanlarda bazen açık ameliyat hala yapılabilmektedir. Açık ameliyatın yara iyileşme süreci, yara komplikasyon ihtimali kapalıya göre çok daha fazladır. Bu nedenle çok tercih edilmez.
Kapalı safra kesesi ameliyatı ( laparoskopik)
Laparoskopik safra kesesi 2 yöntemle yapılır. Laparoskopik ve izsiz yöntem.
Laparoskopik safra kesesi ameliyatı:
Göbek deliğinden yaklaşık 1 cmlik kesi ve bunun dışında 3 adet 1 cm’lik kesi ile özel laparoskopik aletlerle yapılır. Yaklaşık 45 dk sürer. En sık yapılan yöntemdir. Ameliyat sonrası 1 gece hastanede kalınır. Eğer ağır iş yapılmıyorsa kişi 3. Gün işbaşı yapar. Açık ameliyattan farkı daha az yara olduğu için hızlı ve ağrısız iyileşme sağlar. Ayrıca az yara olduğu için ameliyat sonrası yara yeri iyileşme problemi olmaz. Enfeksiyon ve kanama ihtimali daha az olur.
İzsiz safra kesesi ameliyatı:
Sadece göbek deliğinden yaklaşık 2 cm’lik kesi yapılarak özel bir alet yardımıyla yapılır. Laparoskopik ameliyatla ciddi farkları yoktur. Sadece göbek deliğinden tek kesi yapıldığı için iz kalmaz. Yine ağrı ve yara yeri enfeksiyonu olma ihtimali çok azdır. 1 gün hastanede yatar. Ertesi gün taburcu olur. 3 gün sonra işinin başına dönebilir. Laparoskopik ameliyatlara göre iz olmadığı için biz buna izsiz ameliyat denir. Bu ameliyat çok avantajlı olmakla birlikte mutlaka tecrübe gerektirir.