Hamilelikte Dikkat Edilmesi Gereken Fıtık Çeşitleri

Hamilelik sırasında özellikle göbek ve kasık fıtıkları dikkat gerektiren türlerdir. Artan karın içi basıncı ve hormonal değişimler, bu bölgelerde zayıf noktaların fıtık oluşumuna zemin hazırlamasına neden olabilir. Bu tip fıtıkların belirtilerinin farkında olmak ve düzenli takip önemlidir.

Hamilelik sürecinde fıtık oluşumunu önlemek için dikkat edilmesi gerekenler arasında ağır kaldırmaktan kaçınmak, karın egzersizlerini kontrollü yapmak ve doktor önerilerine uymak yer alır. Ağır fiziksel aktivitelerden kaçınılmalı, gerektiğinde destekleyici korse ya da bant kullanımı sağlanmalı ve şikayetler artarsa zamanında değerlendirme yapılmalıdır.

Her gebelik farklı seyreder; hamilelikte ortaya çıkan herhangi bir fıtık çeşidinde semptomlar hafif olsa bile düzenli tıbbi takip ve gerektiğinde doğuma kadar koruyucu önlemler alınması hayati fayda sağlayabilir.

Fıtık nedir ve hamilelikte neden daha sık görülebilir?

Fıtık, en basit tabirle, bir iç organın veya dokunun, normalde onu yerinde tutan kas veya bağ dokusundaki zayıf bir alandan dışarı doğru bombeleşmesidir. Karın ve kasık bölgeleri, fıtıkların en sık görüldüğü yerlerdir. Bu zayıflık doğuştan olabileceği gibi, sonradan da gelişebilir.

Peki, hamilelik neden fıtık oluşumunu kolaylaştırır veya var olan bir fıtığı daha görünür hale getirir? Bunun temelinde, hamileliğin vücudunuza getirdiği doğal değişimler yatar. Büyüyen rahminiz karın içi basıncı artırır ve iç organların yerini bir miktar değiştirir. Bu artan basınç, karın duvarındaki zayıf noktalara fazladan yük bindirir. Aynı zamanda, hamilelikte karın kasları gerilir, incelir ve bir miktar zayıflayabilir. Hormonlar da önemli bir rol oynar; özellikle relaksin gibi hormonlar bağ dokularını gevşeterek fıtık oluşumuna zemin hazırlayabilir. Tüm bunlar birleştiğinde, hamilelik fıtık gelişimi veya sessiz bir fıtığın fark edilir olması için uygun bir ortam yaratır.

Hamilelikte dikkat edilmesi gereken yaygın fıtık türleri nelerdir?

Hamilelik sürecinde farklı fıtık türleriyle karşılaşılabilir. Her birinin kendine has özellikleri ve yönetim şekilleri bulunur. Gelin, bu fıtık türlerine ve özelliklerine daha yakından bakalım.

Hamilelikte dikkat edilmesi gereken göbek fıtığı (umbilikal fıtık) nedir ve nasıl yönetilir?

Göbek fıtığı, bağırsak veya yağ dokusunun göbek deliği ya da hemen etrafındaki zayıf bir bölgeden dışarı doğru çıkması durumudur. Hamilelikte çok sık rastlanmasa da kadınlarda erkeklere göre biraz daha yaygındır.

• Nedenleri: Hamilelikte başlıca nedenler büyüyen rahmin artırdığı karın içi basınç ve karın kaslarının gerilmesidir. Göbek kordonunun olduğu bölge doğuştan bir miktar zayıf olabilir.
• Belirtileri: Genellikle göbek deliği çevresinde, öksürme veya ıkınmayla daha belirginleşen bir şişlik veya kabarıklık şeklinde kendini belli eder. Boyutu değişken olabilir. Özellikle hareketle birlikte baskı hissi, künt bir ağrı veya hassasiyet yapabilir. Belirtiler genellikle hamileliğin ikinci veya üçüncü üç aylık döneminde ortaya çıkar. Ancak birçok göbek fıtığı sessiz seyredebilir.
• Tanısı: Çoğu zaman doktor muayenesi tanı için yeterlidir. Gerekirse ultrason ile fıtığın boyutu ve içeriği netleştirilebilir.
• Yönetimi: Belirti vermeyen veya hafif belirtileri olan fıtıklarda genellikle “dikkatli bekleme” ve izlem yeterlidir, çünkü birçoğu doğumdan sonra kendiliğinden düzelir veya sorun olmaktan çıkar. Ağır kaldırmaktan ve ıkınmaktan kaçınmak önemlidir. Karın korsesi gibi destekleyici giysiler geçici rahatlık sağlayabilir. Hamilelik sırasında cerrahi müdahaleden genellikle kaçınılır, ancak fıtığın boğulması (kan akımının kesilmesi) veya sıkışması gibi acil durumlar söz konusuysa ameliyat gerekebilir. Eğer ameliyat kaçınılmazsa, genellikle ikinci üç aylık dönem tercih edilir. Fıtığın kesin onarımı ise tipik olarak doğum sonrasına, genellikle doğumdan birkaç ay sonrasına ertelenir. Sezaryen sırasında onarım yapılıp yapılmayacağı ise duruma göre değerlendirilir.

Hamilelikte dikkat edilmesi gereken kasık fıtığı (inguinal fıtık) nedir ve yuvarlak bağ varislerinden nasıl ayırt edilir?

Kasık fıtığı, dokuların (genellikle bağırsağın bir kısmı) kasık bölgesindeki karın kaslarındaki zayıf bir noktadan dışarı doğru çıkmasıdır. Hamile kadınlarda nadir görülür.

• Nedenleri: Rahmin büyümesiyle kasık kanalına yaptığı basınç artar. Bağ dokusu veya kaslardaki mevcut bir zayıflık da rol oynar.
• Belirtileri: Kasıkta yumuşak bir şişlik veya çıkıntı en tipik belirtidir. Bu şişlikle birlikte kasık bölgesinde künt bir ağrı olabilir. Ağrı genellikle hareketle, öksürmeyle, hapşırmayla artar.
• Tanısı: Fizik muayene önemlidir. Ancak hamilelikte kasık fıtığını taklit edebilen ve sıkça karıştırılan bir durum vardır: yuvarlak bağ varisleri (RLV). Yuvarlak bağ, rahmi kasık bölgesine bağlayan bir yapıdır ve hamilelikte bu bağdaki toplardamarlar genişleyebilir. Belirtileri kasık fıtığıyla çok benzerdir. Ayırıcı tanıda renkli Doppler ultrason kritik öneme sahiptir. Ultrason, varislerde kan akışını gösterirken, fıtıkta farklı bir görünüm saptanır. Bu ayrım önemlidir çünkü yuvarlak bağ varisleri genellikle doğum sonrası kendiliğinden düzelir ve ameliyatsız yönetilirken, komplike bir kasık fıtığı cerrahi gerektirebilir.
• Yönetimi: Hamilelik sırasında cerrahi genellikle önerilmediği için “bekle ve gör” yaklaşımı yaygındır. Destekleyici giysiler rahatlama sağlayabilir. Cerrahi, komplikasyonlar gelişmedikçe genellikle doğum sonrasına ertelenir. Ancak şiddetli ağrı, fıtığın sürekli dışarıda kalması, bulantı, kusma gibi belirtiler fıtık boğulmasını gösterebileceğinden derhal tıbbi yardım alınmalıdır.

Hamilelikte dikkat edilmesi gereken femoral fıtık nedir ve neden özel bir risk taşır?

Femoral fıtık, kasık bölgesinde, bacağın gövdeyle birleştiği kıvrımın yakınında oluşan bir şişliktir. Kasık fıtıklarından daha nadir görülür. Femoral fıtıkların en önemli özelliği, boğulma riskinin yüksek olmasıdır. Fıtığın çıktığı femoral kanal dar ve sert bir yapıdır. Bu nedenle fıtık küçük bile olsa, içeri giren dokunun sıkışma ve kan akımının bozulma olasılığı yüksektir. Bu durum femoral fıtıklar için “dikkatli bekleme” yaklaşımını genellikle uygunsuz kılar.

• Belirtileri: Bacak/kasık kıvrımında veya iç üst uylukta ağrılı bir şişlik şeklinde kendini gösterir. Geri itilemeyen, hassas bir şişlik acil bir durumdur.
• Yönetimi: Yüksek boğulma riski nedeniyle, hasta uygunsa tüm femoral fıtıklar için cerrahi onarım önerilir. Acil durumlar derhal cerrahi müdahale gerektirir.

Hamilelikte dikkat edilmesi gereken mide fıtığı (hiatal fıtık) nedir ve belirtileri nelerdir?

Mide fıtığı, midenin üst kısmının, diyaframdaki yemek borusu için olan açıklıktan göğüs boşluğuna doğru yukarı kaymasıdır. Hamilelik, karın içi basıncın artmasıyla bu durumu tetikleyebilir.

Belirtileri: Çoğu zaman belirti vermez. Belirti verdiğinde ise, semptomlar yaygın hamilelik rahatsızlıklarıyla (mide ekşimesi, asit reflüsü, geğirme, göğüs ağrısı, hazımsızlık, bulantı) önemli ölçüde örtüşür. Bu nedenle belirtilerin “sadece hamilelikten mi” yoksa altta yatan bir mide fıtığından mı kaynaklandığını ayırt etmek zor olabilir.

• Tanısı: Endoskopi gibi yöntemlerle konulur.
• Yönetimi: Tedavi öncelikle belirtileri hafifletmeye yöneliktir. Yaşam tarzı değişiklikleri ve doktor kontrolünde kullanılacak ilaçlar (antasitler, PPİ’ler) önerilebilir. Hamilelik sırasında cerrahi nadiren gerekir.

Yaşam tarzı değişiklikleri arasında şunlar sayılabilir:

• Daha küçük ve sık öğünler yemek
• Yağlı, asitli, baharatlı yiyeceklerden kaçınmak
• Alkol, çikolata, kafein ve naneden uzak durmak
• Sigara içmemek
• Yemekten hemen sonra uzanmamak
• Yatmadan 3-4 saat önce yemek yemeyi kesmek
• Yatağın başını yükseltmek

Hamilelikte dikkat edilmesi gereken kesi yeri fıtığı (insizyonel fıtık), özellikle sezaryen sonrası, nedir?

Kesi yeri fıtığı, daha önceki bir ameliyat kesisi yerindeki zayıflamış karın kası veya fasyadan iç organların veya dokuların dışarı çıkmasıdır. Özellikle sezaryen ameliyatları sonrası, rahim büyüdükçe kesi yerine binen basınç nedeniyle risk artabilir.

• Nedenleri ve Risk Faktörleri: Ameliyat sonrası erken dönemde aşırı fiziksel aktivite, belirgin kilo alımı, yeni bir hamilelik ve yara tam iyileşmeden karın içi basıncını artıran durumlar riski artırır.
• Belirtileri: Ameliyat izi üzerinde veya yakınında bir şişlik veya çıkıntı, bu bölgede ağrı veya rahatsızlık görülebilir.
• Tanısı: Tıbbi öykü ve fizik muayene genellikle yeterlidir.
• Yönetimi: Belirti vermiyorsa karın korsesi gibi konservatif yöntemler denenebilir. Kesin tedavi cerrahi onarımdır. Ameliyatın zamanlaması duruma göre değişir; komplike olmayan durumlarda onarım genellikle doğum sonrasına ertelenir veya planlı bir sezaryen ile birlikte yapılır.

Hamilelikte dikkat edilmesi gereken epigastrik fıtık nedir ve nasıl tedavi edilir?

Epigastrik fıtık, üst karın orta hattında, göğüs kemiğinin alt ucu ile göbek deliği arasında oluşan, genellikle yağ dokusunun dışarı çıkmasıdır. Hamilelik sırasında nadir görülür.

• Nedenleri: Hamilelikte artan karın içi basıncın karın duvarına yaptığı baskı ana nedendir.
• Belirtileri: Üst karında, özellikle öksürme, gülme veya bir şeyler kaldırma ile daha belirgin hale gelen şişlik, lokalize ağrı veya hassasiyet olabilir. Bazen belirti vermeyebilir.
• Tanısı: Fizik muayene genellikle yeterlidir. Ultrason tanıyı doğrulayabilir.
• Yönetimi: Komplikasyon olmadıkça cerrahi dışı yöntemler tercih edilir. Yaşam tarzı ayarlamaları, destekleyici giysiler ve ağrı için buz paketleri rahatlama sağlayabilir. Cerrahi genellikle doğum sonrasına ertelenir.

Hamilelikte dikkat edilmesi gereken iç fıtıklar neden özellikle önemlidir ve tanıları neden zordur?

İç fıtık, bir organın karın boşluğu sınırları içinde, normal veya anormal bir açıklıktan dışarı çıkmasıdır. Dışarıdan görünmedikleri için tanıları zordur ve bu durum onları tehlikeli hale getirir. Özellikle daha önce bariatrik cerrahi (obezite cerrahisi) geçirmiş hamile kadınlarda akılda tutulmalıdır.

Neden Önemlidirler?

• Tanı Güçlüğü: Belirtileri (karın ağrısı, bulantı, kusma) normal hamilelik belirtilerini taklit edebilir.
• Yüksek Risk: Tanı ve cerrahide gecikme ciddi sonuçlara yol açabilir (bağırsak tıkanıklığı, boğulma).
• Belirtileri: Genellikle aralıklı veya sürekli, kramp tarzında karın ağrısı, şişkinlik, bulantı ve kusma görülür.
• Tanı Zorlukları: Yüksek şüphe indeksi şarttır. Ultrason, BT veya MRG gibi görüntüleme yöntemleri kullanılır. Ancak bazen görüntüleme normal olsa bile klinik şüphe devam ediyorsa daha ileri tetkikler gerekebilir.
• Yönetimi: Kesin tanı ve tedavi genellikle hızlı cerrahi müdahale (laparotomi veya laparoskopi) ile mümkündür.

Hamilelikte dikkat edilmesi gereken fıtık belirtileri ve alarm işaretleri nelerdir, ne zaman doktora başvurulmalıdır?

Hamilelik sırasında fıtık belirtilerini ve olası komplikasyonların alarm işaretlerini bilmek, zamanında müdahale için hayati önem taşır.

Gebelikte genel fıtık belirtileri şunlardır:

• Karın veya kasıkta yumru ya da şişlik
• Hareketle kötüleşen künt, sızlayıcı ağrı
• Fıtık bölgesinde basınç veya ağırlık hissi
• Fıtık çevresinde hassasiyet

Ancak bazı durumlar acil tıbbi müdahale gerektirir. Aşağıdaki “kırmızı bayrak” belirtilerinden herhangi biri varsa derhal bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız:

• Fıtık bölgesinde dinlenmeyle geçmeyen ani, şiddetli veya giderek artan ağrı
• Fıtık şişliğinin sertleşmesi, hassaslaşması, elle içeri itilemez hale gelmesi ve ağrılı olması
• Fıtık üzerindeki deride kızarıklık, morarma veya koyu renk değişikliği
• Ağrılı, hassas bir fıtık şişliği ile birlikte bulantı ve kusma
• Ateş
• Gaz çıkaramama veya dışkılayamama (bağırsak tıkanıklığı belirtileri)
• Hızlı kalp atışı

Özellikle göbek deliği veya kasık çevresindeki herhangi bir yeni ağrı veya şişlik mutlaka bir doktor tarafından değerlendirilmelidir.

Hamilelikte dikkat edilmesi gereken fıtıklar için tanısal yaklaşımlar nelerdir?

Doğru tanı, uygun tedavinin ilk adımıdır.

• Fizik Muayene: Genellikle ilk adımdır ve birçok yüzeyel fıtık için yeterli olabilir.

Görüntüleme Yöntemleri:

• Ultrason (US): Hamilelikte güvenli ve etkili bir yöntemdir. Fıtığın yerini, boyutunu ve içeriğini gösterir. Kasık fıtıklarını yuvarlak bağ varislerinden ayırmada Doppler özelliği çok değerlidir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): İyonlaştırıcı radyasyon içermez, hamilelikte güvenlidir. Karmaşık vakalarda veya ultrasonun yetersiz kaldığı durumlarda detaylı bilgi sunar.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) Taraması: Acil durumlar veya MRG’nin mümkün olmadığı hallerde, risk-fayda değerlendirmesi yapılarak kullanılabilir. Radyasyon içerdiği için hamilelikte kullanımı sınırlıdır.

Hamilelikte dikkat edilmesi gereken fıtıklar için kapsamlı yönetim stratejileri nelerdir?

Gebelikte fıtık yönetimi, kişiye özel bir yaklaşım gerektirir. Annenin sağlığı her zaman önceliklidir.

Konservatif yönetim yöntemleri nelerdir?

Çoğu komplike olmayan fıtık için ameliyatsız, yani konservatif yönetim tercih edilir. Bu yöntemler arasında şunlar bulunur:

• “Dikkatli Bekleme”: Belirti vermeyen veya hafif fıtıklar için düzenli doktor kontrolü.
• Ağır kaldırmaktan ve yorucu aktivitelerden kaçınma
• Sağlıklı kilo kontrolü
• Mide fıtığı için özel diyet önerilerine uyma (az ve sık yeme, reflü yapıcı gıdalardan uzak durma)
• Ikınmaktan kaçınmak için lifli gıda tüketimi ve yeterli sıvı alımı
• Destekleyici giysiler (karın korseleri, fıtık kemerleri) ile geçici rahatlama sağlama
• Fizyoterapi (çekirdek kasları güçlendirme, doğru nefes ve hareket teknikleri)

Cerrahi müdahale ne zaman ve nasıl yapılır?

Hamilelikte cerrahi, fıtık boğulması, sıkışması, bağırsak tıkanıklığı gibi acil durumlar veya konservatif tedavilere yanıt vermeyen şiddetli ağrılar için saklı tutulur. Acil ameliyatlar gebelik haftasına bakılmaksızın yapılır. Acil olmayan ancak gebelikte yapılması gereken ameliyatlar için genellikle ikinci üç aylık dönem (14-26. haftalar) tercih edilir. Çoğu elektif fıtık onarımı ise doğum sonrasına ertelenir. Ameliyat açık veya laparoskopik (kapalı) yöntemle yapılabilir.

Yama (mesh) kullanımı ve anestezi hakkında bilinmesi gerekenler nelerdir?

Yama (mesh) kullanımı, fıtık onarımlarında nüksü azaltmak için sıkça başvurulan bir yöntemdir. Ancak doğurganlık çağındaki kadınlarda veya gelecekte gebelik planlayanlarda yama kararı daha dikkatli verilir. Çünkü yama sonrası gebelik, fıtığın tekrarlama riskini artırabilir ve yama, karın duvarının esnekliğini etkileyerek ağrıya neden olabilir. Mümkünse, kesin yama ile onarımın çocuk doğurma süreci tamamlandıktan sonraya bırakılması önerilir. Anestezi ise, hamile hastanın ve bebeğin durumu göz önüne alınarak özel bir dikkatle planlanır. Çoğu anestezik ilaç hamilelikte güvenlidir.

Hamilelikte dikkat edilmesi gereken fıtıkların doğuma, doğum eylemine ve doğum sonrası döneme etkileri nelerdir?

Gebelikteki bir fıtığın doğum şekli, doğum süreci ve sonrası için bazı önemli noktalar vardır.

• Doğum Şekline Etkisi: Fıtığı olan çoğu kadın (özellikle göbek veya kasık fıtığı) normal vajinal doğum yapabilir. Fıtık genellikle sezaryen nedeni değildir. Ancak çok büyük fıtıklar veya başka tıbbi gereklilikler varsa sezaryen düşünülebilir.
• Doğum Eylemi Sırasında Yönetim: Doğum eylemi genellikle normal seyrinde ilerler. Ikınma, fıtığı bir miktar etkileyebilir.

Doğum Sonrası Fıtık Onarımı:

• Zamanlama: Elektif onarım genellikle doğum sonrasına bırakılır. Bu doğumdan birkaç hafta ila birkaç ay sonrası olabilir. Bazen dokuların tam iyileşmesi için daha uzun süre beklenmesi önerilir.
• Emziren Anneler: Ameliyat gerekse bile emzirmeye devam edilebilir. Çoğu ilaç emziren anneler için güvenlidir. Ancak ameliyat sonrası iyileşme döneminde bebek bakımı için mutlaka destek planlanmalıdır, çünkü bir süre ağır kaldırma kısıtlaması olacaktır.
• Gelecekteki Gebeliklerde Nüks Riski: Fıtık onarımından sonra yeni bir hamilelik, fıtığın tekrarlama riskini artırabilir. Bu nedenle aile planlaması tamamlanmadan önce onarım yapılmışsa bu risk hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir.

Unutmayın hamilelik sırasında karşılaşılan fıtıkların çoğu güvenle yönetilebilir. Önemli olan belirtileri fark etmek, endişe verici durumlarda vakit kaybetmeden doktora başvurmak ve doktorunuzun önerilerine uymaktır. Bu sayede hem sizin hem de bebeğinizin sağlığı korunmuş olur.

Dr. Ahmet Bekin

Op. Dr. Ahmet Bekin was born in Istanbul in 1983. He graduated from the Faculty of Medicine at Kocaeli University in 2006 and completed his specialty training in the Department of General Surgery at Istanbul University Çapa Faculty of Medicine in 2011. After his specialization, he worked in the fields of hernia surgery, reflux surgery, obesity surgery, advanced laparoscopic surgery, and robotic surgery. In addition, he received training in endocrine surgery, oncological surgery, and minimally invasive surgery. He is currently accepting patients from Turkey as well as from countries such as Germany and France at his private clinic located in Istanbul.