Yeme bozuklukları, bazen ciddi kilo kaybına yol açabilir. Özellikle anoreksiya nervoza veya yaygın kısıtlama davranışları, enerji alımını aşırı düşürerek kilo kaybına neden olur. Bu süreçte beden, yeterli besin alamaz ve metabolizma zarar görebilir.
Öte yandan bulimia nervoza gibi türlerde, tıkınırcasına yeme atakları görülebilir. Bu durum, kusma ya da aşırı egzersiz gibi telafi edici davranışlarla takip edilse de, vücutta düzensiz kilo değişimleri ve metabolik dengesizlikler oluşabilir.
En belirgin şekilde kilo alımı, tıkınırcasına yeme bozukluğu (binge eating disorder) ile ilişkilidir. Kontrolsüz ve sık sık aşırı yeme nöbetleri yaşayan kişiler, bu davranışı telafi etmese bile, enerji dengesinin bozulması nedeniyle kilo alma eğiliminde olur.
İçerik
Yeme Bozuklukları Kilo Almaya Neden Olabilir mi?
Tıkınırcasına yeme bozukluğu (TYB) kilo alımına doğrudan yol açabilen bir yeme bozukluğudur. TYB’li bireyler genellikle yeme kontrolünü kaybederek kısa sürede büyük miktarda yiyecek tüketirler. Tüketilen bu fazla kaloriler herhangi bir telafi edici davranış yapılmadığı için kilo artışına neden olur. Telafi edici önlemler alınmadığından bu kişilerde kalori fazlası oluşur ve bu da zamanla vücut ağırlığının artmasına yol açar.
TYB’li kişiler genellikle:
- Yüksek kalorili yiyecekler tüketir
- Yeme kontrolünü kaybeder
- Tıkınırcasına yeme atakları yaşar
- Kusma ya da aşırı egzersiz gibi telafi davranışlarına başvurmaz
Bu durum kişinin aşırı kilolu veya obez olma riskini artırır. TYB obezite ile yakından ilişkili olduğu için metabolik sorunlar ve tip 2 diyabet gibi sağlık problemleri de gelişebilir. TYB’nin tedavi edilmemesi durumunda kilo artışı kaçınılmaz hale gelebilir ve bu kişinin genel sağlığını olumsuz etkiler.
Tıkınırcasına yeme bozukluğunun sıklığı ve şiddeti kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ancak ataklar sıklaştıkça kilo alımı daha belirgin hale gelir. Ayrıca TYB’li bireyler sıklıkla duygusal yeme eğiliminde olduklarından stres üzüntü veya anksiyete gibi duygusal tetikleyiciler de kilo alımını hızlandırabilir. Bu bozukluk genellikle psikolojik destek ve tedavi gerektirir.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu Obeziteye Katkı Sağlar mı?
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu (TYB) obeziteye önemli ölçüde katkı sağlar. Bu bozuklukta bireyler kısa sürede aşırı miktarda yiyecek tüketir ve bunu telafi edici davranışlar olmaksızın yaparlar. Bu durum alınan kalori miktarının hızla artmasına ve sonuç olarak kilo alımına yol açar. TYB’li bireylerin büyük bir kısmı aşırı yemek yeme alışkanlıklarının kontrol edilememesi nedeniyle kilo dalgalanmaları yaşar. Özellikle TYB obeziteye neden olabilecek risk faktörlerini barındırır.
Bu faktörler şunlardır:
- Aşırı kalori alımı
- Telafi edici davranışların olmaması
- Kilo dalgalanmaları
- Duygusal sıkıntılar
- Beden memnuniyetsizliği
Çalışmalar obezite sorunu yaşayan bireylerin önemli bir bölümünde TYB belirtileri görüldüğünü ve TYB’li bireylerin büyük bir kısmının obez olduğunu göstermektedir. Bu durum vücut kitle indeksinin (VKİ) artmasına ve ciddi obezite gelişme riskinin yükselmesine yol açar. Özellikle bariatrik cerrahi geçirenlerde TYB yaygındır ve bu düzensiz yeme davranışları ameliyat sonrası kilo alımını tetikleyebilir.
TYB’nin hem psikolojik hem de fizyolojik yönleri sadece kilo yönetimi açısından değil aynı zamanda bireyin genel yaşam kalitesi için de önemlidir. Duygusal yeme ve beden algısı sorunları TYB’yi pekiştiren unsurlar arasında yer alır. Bu nedenle TYB tedavisinde psikolojik destek ve beslenme müdahaleleri entegre bir şekilde ele alınmalıdır. Tedavi edilmeyen TYB kilo alımının yanı sıra bireyin psikososyal sağlığı üzerinde de olumsuz etkiler yaratabilir.
Yeme Bozukluğu Tedavisinde Kilo Alımı Bir Belirti midir?
Yeme bozukluğu tedavisinde kilo alımı özellikle kısıtlayıcı yeme bozuklukları için iyileşmenin vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu süreç sadece fiziksel değil bilişsel ve duygusal sağlığı geri kazandırmak için de gereklidir. Anoreksiya nervoza gibi bozukluklarda yetersiz beslenme vücudun çeşitli sistemlerinde ciddi bozulmalara yol açar ve kilo restorasyonu bu hasarların onarılmasına yardımcı olur. Tedavi sırasında bireyler kilo alımı ile kaygı ve yeme bozukluğuna özgü düşüncelerle mücadele edebilirler ancak bu süreç sağlığı geri kazanmak için zorunludur.
- Kalp ve damar sağlığı
- Bağışıklık sistemi
- Kemik sağlığı
- Üreme sistemi
Kilo restorasyonu sadece fiziksel iyileşme değil aynı zamanda bilişsel işlevlerin yeniden kazanılması açısından da büyük önem taşır. Yetersiz beslenme beyin fonksiyonlarını bozarak yeme bozukluğu ile ilişkili kaygı ve saplantılı düşünceleri artırır. Kilo alımı bu düşüncelerin azalmasına yardımcı olabilir ve bireyin ruh hali ile zihinsel berraklığını iyileştirir.
Tedavi sürecinde bireyler sıvı tutulması ve yağ dağılımındaki değişiklikler gibi fiziksel ayarlamalarla karşılaşabilirler. Ancak bu belirtiler zamanla azalan geçici durumlardır ve tam iyileşme için gereklidir. Yeme bozukluğunun tedavisinde sürekli psikolojik destek ve kademeli bir beslenme planı sürecin daha yönetilebilir olmasını sağlar ve yeniden beslenme sendromu riskini en aza indirir.
Bulimia Zamanla Kilo Almaya Neden Olabilir mi?
Bulimia nervoza aşırı yeme ve boşaltım döngülerine rağmen zamanla kilo alımına neden olabilir. Boşaltım yöntemleri alınan kalorileri tamamen ortadan kaldıramadığı için tüketilen enerjinin büyük bir kısmı vücutta kalır ve bu süreç kilo alımını destekleyebilir.
- Kusma
- Müshil kullanımı
- Aşırı egzersiz
Bu boşaltım yöntemleri vücudun kalori dengesini etkili bir şekilde bozmaz. Kusma ile kalorilerin yalnızca yarısı atılabilirken müshiller su kaybına yol açar ancak kalori emilimini engellemez. Aşırı egzersiz ise genellikle yetersiz kalori harcanmasına neden olur.
Ayrıca vücut aşırı yeme ve ardından gelen kısıtlama döngülerine tepki olarak metabolizmayı yavaşlatır. Bu durum vücudun aşırı yeme sırasında aldığı kalorileri yağ olarak depolamasına yol açar. Zamanla bu döngü yağ depolanmasını artırarak kilo alımına sebep olur. Hormonal dengesizlikler de bu süreçte rol oynar; örneğin insülin ve leptin gibi hormonların işleyişi bozulabilir ve yağ birikimini teşvik edebilir.
Aşırı yeme nöbetlerinin ardından vücudun kaybettiklerini geri kazanma çabası daha büyük aşırı yeme ataklarına yol açabilir. Bu döngü bireyin sürekli bir kilo alma sürecine girmesine neden olabilir ve bulimia nervoza hastalarının sık sık kilo kontrolü ile ilgili zorluklar yaşamasına yol açar.
Yeme Bozuklukları Metabolizmayı ve Uzun Vadeli Kilo Durumunu Nasıl Etkiler?
Yeme bozuklukları metabolizmayı derinden etkileyerek kilo yönetimini zorlaştırabilir. Kilo döngüsü yani sık sık kilo alıp verme süreçleri metabolizmayı bozarak bazal metabolizma hızının (BMH) düşmesine neden olur. Bu durum vücudun enerji harcamasını azaltır ve kilo vermeyi sürdürebilmeyi güçleştirir. Kısıtlayıcı diyetler kas kaybına yol açarak BMH’yi daha da yavaşlatır ve tıkınırcasına yeme dönemlerinde yağ birikimini artırır.
- Tıkınırcasına yeme
- Anoreksiya
- Bulimia
Hormonal dengesizlikler de bu süreçte rol oynar. Ghrelin ve leptin gibi iştahı düzenleyen hormonların dengesinin bozulması açlık ve tokluk sinyallerini etkileyerek bireyin daha fazla yemesine neden olabilir. Ayrıca sık sık diyet yapan bireylerde vücudun savunma mekanizması olarak yağ depolama eğilimi artar. Bu vücudun enerji tasarrufu yapma çabasıdır ve uzun vadede kilo alımına katkıda bulunur. Sonuç olarak yeme bozuklukları kilo yönetiminde ciddi zorluklar yaratır.
Op. Dr. Ahmet Bekin was born in Istanbul in 1983. He graduated from the Faculty of Medicine at Kocaeli University in 2006 and completed his specialty training in the Department of General Surgery at Istanbul University Çapa Faculty of Medicine in 2011. After his specialization, he worked in the fields of hernia surgery, reflux surgery, obesity surgery, advanced laparoscopic surgery, and robotic surgery. In addition, he received training in endocrine surgery, oncological surgery, and minimally invasive surgery. He is currently accepting patients from Turkey as well as from countries such as Germany and France at his private clinic located in Istanbul.
