Fıtıklar ve kabızlık arasında çift yönlü bir ilişki vardır. Kronik kabızlığa bağlı sık ıkınma karın içi basıncını artırarak fıtık oluşumuna zemin hazırlayabilir. Buna karşılık, mevcut bir fıtık bağırsak fonksiyonlarını bozarak kabızlığı şiddetlendirebilir.
Bu etkileşim zamanla birbirini tetikleyen bir döngü yaratabilir. Kabızlık fıtık riskini artırırken, fıtığın boğulması gibi durumlar bağırsak tıkanıklığına ve dolayısıyla kabızlığa yol açabilir.
Bu nedenle her iki durumun birlikte değerlendirilmeleri önemlidir. Kabızlığa yol açabilecek beslenme, sıvı alımı ve yaşam tarzı faktörleri hem fıtığı önlemede hem de mevcut fıtıkla ilişkili kabızlığı yönetmede etkili olabilir.
İçerik
Fıtıklar ve Kabızlık Arasında Genel Bir İlişki Bulunuyor mu?
Evet, fıtıklarla kabızlık arasında kesinlikle bir bağlantı var. Hatta bu ilişki iki yönlü işliyor diyebiliriz. Yani bir yandan uzun süren kabızlık fıtık oluşumuna zemin hazırlayabilirken, diğer yandan var olan bir fıtık da kabızlığa yol açabilir veya mevcut kabızlığı daha da kötüleştirebilir.
Bu durum basit bir rastlantı değil. Kronik kabızlık nedeniyle sürekli ıkınmak karın içindeki basıncı artırır ve bu da zayıf noktalardan fıtık çıkmasını kolaylaştırır. Tersine, fıtık kesesi içine bağırsak gibi bir organ sıkışırsa, bu da bağırsak geçişini engelleyerek kabızlığa neden olabilir. Dolayısıyla bu iki durum birbirini tetikleyebilen bir döngü oluşturabilir.
Kabızlığın Ikınma Yoluyla Fıtıklar ve Kabızlık İlişkisine Etkisi Nedir?
Kabızlık dendiğinde aklımıza ilk gelenlerden biri dışkılama sırasındaki zorlanma, yani ıkınmadır. İşte bu ıkınma, fıtıklar ve kabızlık arasındaki bağlantının kilit noktalarından biridir. Ikınma sırasında karın kaslarımızı sıkarız ve bu da karın boşluğu içindeki basıncı (tıpta intra-abdominal basınç deriz) anlık olarak epey yükseltir.
Normalde karın duvarımız bu basınca dayanıklıdır. Ancak karın duvarında doğuştan veya sonradan oluşmuş zayıf bir nokta varsa, bu artan basınç o noktaya sürekli yük bindirir. Zamanla, tekrarlayan bu basınç artışları, o zayıf noktadan bir organın (genellikle bağırsağın bir kısmı) dışarı doğru itilmesine ve fıtık oluşmasına yol açabilir. Eğer zaten küçük bir fıtık varsa, ıkınmak onun büyümesine neden olabilir.
Fıtıkların Oluşumunda Fıtıklar ve Kabızlık Dışında Hangi Risk Faktörleri Var?
Fıtık oluşumu sadece kabızlık ve ıkınmaya bağlı değildir. Karın duvarındaki zayıf noktaların oluşmasına veya belirginleşmesine yol açan başka faktörler de vardır. Yaş ilerledikçe dokuların doğal olarak zayıflaması bir etkendir. Aşırı kilolu olmak, karın içi basıncı sürekli yüksek tuttuğu için önemli bir risk faktörüdür.
Ağır kaldırmak, özellikle yanlış teknikle yapıldığında, ani basınç artışlarına neden olabilir. Sigara içenlerde görülen kronik, inatçı öksürük de sürekli bir basınç oluşturur. Daha önce geçirilmiş karın ameliyatları, kesi yerlerinde zayıflık yaratabilir. Tüm bu faktörler kabızlıkla birlikte veya tek başına fıtık gelişme riskini artırabilir.
Fıtıklar ve Kabızlık Bağlamında Fıtık Boğulması Ne Anlama Gelir?
Fıtıkların kabızlığa neden olmasının temel yolu “fıtık boğulması” dediğimiz durumdur. Fıtık kesesi içine giren bağırsak gibi bir organın, fıtığın çıktığı dar açıklıkta sıkışıp kalmasıdır bu. Tıpta buna inkarserasyon diyoruz.
Bu sıkışma, bağırsağın içindeki yolun daralmasına veya tamamen kapanmasına neden olur. Böylece yiyeceklerin, sıvıların ve gazın bağırsak boyunca ilerlemesi engellenir. Bu duruma bağırsak tıkanıklığı (obstrüksiyon) adı verilir. Bağırsak tıkanıklığının en belirgin sonuçlarından biri de dışkının ilerleyememesi, yani kabızlıktır. Fıtıklar, acil servise başvurmayı gerektiren bağırsak tıkanıklıklarının sık görülen nedenlerinden biridir.
Fıtık Boğulması Durumunda Fıtıklar ve Kabızlık Hangi Belirtilerle Kendini Gösterir?
Fıtık boğulması ve buna bağlı bağırsak tıkanıklığı geliştiğinde ortaya çıkan belirtileri genellikle ciddidir ve hızlı fark edilir. En başta, kişi dışkılayamaz ve hatta gaz bile çıkaramaz hale gelir. Buna genellikle şiddetli, kramp tarzında karın ağrısı eşlik eder. Karında belirgin bir şişkinlik ve rahatsızlık hissi oluşur.
Bulantı ve kusma da sık görülen belirtilerdendir. Eğer sıkışma o kadar ciddiyse ki bağırsağın kan dolaşımı da bozulursa (buna strangülasyon denir), durum daha da acilleşir. Ağrı çok daha şiddetli ve sürekli hale gelir, ateş yükselebilir, fıtık bölgesinde kızarıklık veya morarma görülebilir. Bu belirtiler acil tıbbi müdahale gerektirir.
Fıtıklar ve Kabızlık Arasındaki İlişki Farklı Fıtık Türlerine Göre Değişir mi?
Evet, fıtıklar ve kabızlık arasındaki ilişki, fıtığın vücudun neresinde olduğuna göre biraz farklılık gösterebilir. Genel prensip (kabızlığın ıkınmayla fıtığa yol açması, fıtığın da bağırsağı tıkayarak kabızlığa neden olması) çoğu fıtık türü için geçerli olsa da bazı fıtık tiplerinde bu bağlantı daha belirgin veya farklı şekillerde ortaya çıkabilir.
Örneğin kasık fıtıkları, göbek fıtıkları, mide fıtıkları, ameliyat yeri fıtıkları (kesi fıtıkları) ve femoral fıtıkların her birinin kabızlıkla ilişkisi kendine özgü bazı özellikler taşıyabilir. Şimdi bu türlere biraz daha yakından bakalım.
Kasık Fıtıkları ile Fıtıklar ve Kabızlık Arasındaki Bağlantı Nedir?
Kasık fıtıkları, tüm fıtıklar içinde en sık görülenlerdir ve özellikle erkeklerde daha yaygındır. Bu fıtık türü ile kabızlık arasındaki bağlantı oldukça güçlüdür. Kronik kabızlık ve buna bağlı sürekli ıkınma, kasık bölgesindeki zayıf noktalardan fıtık çıkması için önemli bir risk faktörüdür.
Öte yandan kasık fıtığı oluştuktan sonra, özellikle içine bağırsak girip sıkışırsa (boğulursa), bağırsak tıkanıklığına yol açarak şiddetli kabızlığa neden olabilir. Yani kasık fıtıkları hem kabızlıktan etkilenebilir hem de kabızlığa sebep olabilir. Bu nedenle kasık fıtığı olan kişilerin kabızlık sorununa özellikle dikkat etmesi önerilir.
Kasık fıtığı belirtileri arasında şişlik, ağrı ve kabızlık sayılabilir; bu belirtiler dikkatle izlenmelidir.
Göbek Fıtıkları ile Fıtıklar ve Kabızlık Arasında Nasıl Bir Bağlantı Vardır?
Göbek fıtıkları, özellikle bebeklerde doğuştan sıkça görülür ve çoğu kendiliğinden iyileşir. Ancak yetişkinlerde de ortaya çıkabilir veya devam edebilir. Yetişkinlerde göbek fıtığı oluşumunda veya büyümesinde, karın içi basıncı artıran durumlar rol oynar. Aşırı kilo, çoklu gebelikler ve evet, kronik kabızlığa bağlı ıkınma da bu faktörler arasındadır.
Bebeklerde nadir olsa da yetişkinlerde göbek fıtıkları da boğulabilir. Yani fıtık kesesi içindeki bağırsak sıkışabilir ve bu da bağırsak tıkanıklığına ve kabızlığa yol açabilir. Göbek fıtığı olan bir yetişkinde ani başlayan kabızlık ve karın ağrısı bu nedenle ciddiye alınmalıdır.
Mide Fıtıkları Fıtıklar ve Kabızlık İlişkisini Nasıl Etkiler?
Mide fıtıkları (hiatal herniler), diğer karın duvarı fıtıklarından biraz farklıdır. Burada midenin bir kısmı, göğüs ve karın boşluğunu ayıran diyafram kasındaki bir açıklıktan yukarı, göğüs boşluğuna doğru kayar. Bu durumun en bilinen sonucu mide ekşimesi ve reflüdür.
Mide fıtığı oluşumunda yaşlanma, obezite gibi faktörlerin yanı sıra karın içi basıncı artıran ıkınma (yani kabızlık) da bir risk faktörü olarak sayılır. Mide fıtıkları genellikle doğrudan bağırsak tıkanıklığı yaparak kabızlığa neden olmazlar. Ancak reflü nedeniyle sindirimin etkilenmesi veya artan karın içi basıncının genel etkisiyle dolaylı olarak bağırsak alışkanlıklarını değiştirebilir ve bazen kabızlığa katkıda bulunabilirler.
Kesi Yeri ve Ventral Fıtıklar ile Fıtıklar ve Kabızlık Arasındaki Özel Durumlar Nelerdir?
Daha önce karın ameliyatı geçirmiş kişilerde, ameliyat kesisi hattında gelişen fıtıklara kesi yeri (insizyonel) fıtık denir. Karın ön duvarının diğer bölgelerinde (göbek çevresi, orta hat gibi) oluşan fıtıklar ise genel olarak ventral fıtık olarak adlandırılır. Bu fıtıkların oluşumunda yara iyileşmesi sorunları, enfeksiyon gibi faktörlerin yanı sıra karın içi basıncını artıran durumlar da etkilidir.
Kronik kabızlık ve ıkınma, bu tür fıtıkların hem oluşma riskini artırır hem de ameliyatla onarıldıktan sonra tekrarlama (nüks) riskini yükseltir. Ayrıca kesi yeri ve ventral fıtıklar da içlerine bağırsak girmesi ve boğulması sonucu bağırsak tıkanıklığına ve kabızlığa yol açabilirler.
Femoral Fıtıklar Fıtıklar ve Kabızlık Açısından Neden Daha Riskli Olabilir?
Femoral fıtıklar, kasık fıtıklarına göre daha az görülürler ve kadınlarda biraz daha sıktırlar. Kasık bölgesinde, kasık fıtığının hemen altındaki bir kanaldan çıkarlar. Oluşumunda yaşlanma ve karın içi basıncını artıran faktörler (kabızlık dahil) rol oynar.
Femoral fıtıkların en önemli özelliği, diğer kasık bölgesi fıtıklarına göre boğulma risklerinin çok daha yüksek olmasıdır. Yani içlerine giren bağırsağın sıkışıp kan dolaşımının bozulma olasılığı daha fazladır. Bu yüksek komplikasyon riski nedeniyle, femoral fıtıklar bağırsak tıkanıklığına ve dolayısıyla kabızlığa yol açma potansiyeli açısından daha tehlikeli kabul edilir. Kronik kabızlık, bu riski daha da artırabilir.
Fıtıkların Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Fıtıkların tedavisi, fıtığın türüne, büyüklüğüne, hastanın genel sağlık durumuna ve ortaya çıkan belirtilere bağlı olarak değişiklik gösterir. Genellikle fıtık tedavisi cerrahi müdahale ile yapılır. Cerrahi tedavide amaç, fıtıklaşan organın karın içine yerleştirilmesi ve fıtığın çıktığı zayıf noktanın onarılmasıdır. Bu işlem sırasında, karın duvarındaki defekt kapatılır ve gerekirse sentetik yama kullanılarak bölgenin güçlendirilmesi sağlanır. Böylece fıtığın nüks etme riski azaltılır.
Bazı durumlarda, özellikle küçük ve belirti vermeyen fıtıklarda, cerrahi müdahale yerine düzenli takip ve gözlem tercih edilebilir. Ancak fıtığın büyümesi, ağrı, şişlik gibi belirgin belirtiler ortaya çıkarsa veya fıtık boğulması gibi acil bir durum gelişirse, cerrahi müdahale kaçınılmaz hale gelir. Fıtık belirtisi olabilir; özellikle karın veya kasık bölgesinde ağrı ve şişlik en sık görülen bulgulardır. Bu belirtiler genellikle fıtığın büyümesi veya boğulması ile birlikte daha belirgin hale gelir.
Fıtığı olan kişilerde, tedavi sürecinde kabızlık ve bağırsak sorunları ortaya çıkabilir. Özellikle cerrahi müdahale öncesi ve sonrasında, bağırsak hareketlerinin düzenli olması ve kabızlığın önlenmesi önemlidir. Doğru beslenme, yeterli sıvı alımı ve düzenli hareket, bu süreçte hastanın genel sağlık durumunu olumlu yönde etkiler. Ayrıca, fıtık tedavisi sırasında ortaya çıkabilecek komplikasyonlara karşı hazırlıklı olmak ve doktorun önerilerine uygun şekilde hareket etmek gerekir.
Fıtık tedavisi gerekenler arasında, özellikle fıtığın büyümesi veya boğulması durumunda acil cerrahi müdahale yer alır. Fıtık içindeki basınç artışına bağlı olarak bağırsak tıkanıklığı gibi ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Bu nedenle, fıtık tedavisi sırasında hastanın genel sağlık durumu yakından izlenmeli ve herhangi bir komplikasyon belirtisi ortaya çıkarsa vakit kaybetmeden tıbbi yardım alınmalıdır.
Sonuç olarak, fıtık tedavisi genellikle cerrahi olarak yapılır ve tedavi planı hastanın durumuna göre şekillendirilir. Doğru tedavi ve düzenli takip ile fıtıkla ilişkili kabızlık ve bağırsak sorunları büyük ölçüde önlenebilir. Fıtık tedavisi sırasında, özellikle cerrahi müdahale öncesi ve sonrasında, hastanın genel sağlık durumuna dikkat edilmesi ve olası komplikasyonlara karşı hazırlıklı olunması önemlidir.
Fıtıklar ve Kabızlık Riskini Azaltmak İçin Kabızlık Nasıl Yönetilmelidir?
Madem kabızlık ve ıkınma fıtık riskini artırıyor, ve fıtıklar da kabızlığa yol açabiliyor, o zaman bu riskleri azaltmanın en mantıklı yollarından biri kabızlığı kontrol altına almaktır. Kabızlığı önlemek veya yönetmek, dışkılama sırasındaki aşırı ıkınmayı azaltır, bu da karın içi basıncını düşürerek fıtık oluşma veya kötüleşme riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
Kabızlık yönetimi temel olarak yaşam tarzı değişikliklerine dayanır. Doğru beslenme, yeterli sıvı alımı, düzenli hareket ve doğru tuvalet alışkanlıkları bu yönetimin temel taşlarıdır. Şimdi bu adımlara biraz daha yakından bakalım.
Beslenmede Lif Tüketimi Fıtıklar ve Kabızlık İlişkisini Nasıl Etkiler?
Kabızlıkla mücadelede en önemli silahlardan biri lifli (posalı) gıdalardır. Lif, sindirilemeyen bitkisel bir maddedir ancak bağırsak sağlığımız için çok değerlidir. Suda çözünen ve çözünmeyen olmak üzere iki türü vardır ve her ikisi de gereklidir. Lif, dışkının hacmini artırır ve kıvamını yumuşatır. Bu sayede dışkı bağırsaklardan daha kolay geçer ve dışarı atılır.
Bol lif içeren gıdalar arasında sebzeler (ıspanak, brokoli, lahana, pırasa), meyveler (özellikle kabuklu elma, armut, kuru erik, incir, ahududu), tam tahıllı ürünler (tam buğday ekmeği, yulaf ezmesi, bulgur), kuru baklagiller (mercimek, nohut, fasulye) ve kuruyemişler bulunur. Lif alımını artırırken bol su içmeyi unutmamak çok önemlidir.
Yeterli Sıvı Alımı Fıtıklar ve Kabızlık İçin Neden Önemlidir?
Lifli beslenmenin etkili olabilmesi için yeterli sıvı almak şarttır. Su, dışkının yumuşamasına ve bağırsak duvarında daha kolay kaymasına yardımcı olur. Yetersiz sıvı alındığında, lifler bağırsakta suyu çekerek dışkının daha da sertleşmesine neden olabilir.
Günde en az 8-10 bardak (yaklaşık 2 litre) su içmek hedeflenmelidir. Su dışında şekersiz bitki çayları, ayran, taze sıkılmış meyve suları (ölçülü olarak) ve çorbalar da sıvı alımına katkıda bulunur. Ancak kafeinli içecekler (kahve, çay, kola) ve alkol vücuttan su atılımını artırabileceği için aşırı tüketiminden kaçınmakta fayda vardır.
Düzenli Egzersiz Fıtıklar ve Kabızlık Riskini Azaltmaya Yardımcı Olur mu?
Evet, düzenli fiziksel aktivite bağırsak hareketlerini canlandırır. Yürüyüş, yüzme, bisiklete binme gibi aerobik egzersizler, bağırsak kaslarının düzenli kasılıp gevşemesine yardımcı olarak dışkının ilerlemesini kolaylaştırır ve kabızlığı önler.
Hareketsiz bir yaşam tarzı ise tam tersine bağırsakların tembelleşmesine ve kabızlığa yol açabilir. Egzersiz aynı zamanda genel karın kaslarının güçlenmesine de katkıda bulunarak dolaylı yoldan fıtık riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Haftanın çoğu günü en az 30 dakika orta yoğunlukta egzersiz yapmak önerilir.
Kilo Kontrolü ve Doğru Tuvalet Alışkanlıkları Fıtıklar ve Kabızlık İçin Neden Gereklidir?
Fazla kilolu olmak, karın içinde sürekli bir basınç artışına neden olur. Bu da hem kabızlığa hem de fıtık oluşumuna zemin hazırlar. Sağlıklı bir kiloyu korumak veya fazla kiloları vermek, bu basıncı azaltarak her iki riski de düşürmeye yardımcı olur.
Doğru tuvalet alışkanlıkları da çok önemlidir. Dışkılama hissi geldiğinde ertelememek gerekir. Tuvalette acele etmemeli, yeterli zaman ayrılmalıdır. Ikınmaktan kaçınmak esastır. Ayakların altına küçük bir tabure koyarak dizleri kalçalardan daha yükseğe kaldırmak, bağırsakların daha doğal bir pozisyona gelmesini sağlayarak dışkılamayı kolaylaştırabilir.
Fıtıklar ve Kabızlık Riskini Azaltan Diğer Yaşam Tarzı Değişiklikleri Nelerdir?
Kabızlığı yönetmenin yanı sıra doğrudan fıtık riskini artıran diğer faktörlere karşı da önlem almak önemlidir. Özellikle ağır eşyaları kaldırırken dikkatli olmak gerekir. Dizleri bükerek, sırtı düz tutarak ve yükü vücuda yakın taşıyarak kaldırmak, karın içi basıncın ani yükselmesini engeller. Mümkünse çok ağır yükleri tek başına kaldırmaktan kaçınılmalıdır.
Sigara içmek, kronik öksürüğe neden olarak karın içi basıncını sürekli artırabilir. Bu nedenle sigarayı bırakmak, akciğer sağlığı kadar fıtık riskini azaltmak için de önemlidir.
Fıtıklar ve Kabızlık Durumunda Ne Zaman Doktora Başvurulmalıdır?
Eğer aldığınız tüm önlemlere rağmen kabızlık şikayetiniz devam ediyorsa veya sık sık tekrarlıyorsa, bir doktora danışmanız önemlidir. Kabızlığın altında başka bir tıbbi neden yatıyor olabilir.
Aynı şekilde kasıkta, göbekte veya karnınızın başka bir yerinde bir şişlik fark ederseniz, bu bölgede ağrı veya rahatsızlık hissederseniz, mutlaka bir doktora görünmelisiniz. Bu bir fıtık belirtisi olabilir. Erken teşhis, doğru tedavinin planlanması ve olası komplikasyonların önlenmesi açısından çok önemlidir. Doktorunuz fıtığın türünü ve ciddiyetini belirleyerek size en uygun tedavi seçeneğini sunacaktır.
Fıtıklar ve Kabızlık Bağlamında Acil Tıbbi Yardım Gerektiren Durumlar Nelerdir?
Eğer bilinen bir fıtığınız varsa, bazı belirtiler acil durum işareti olabilir ve hemen tıbbi yardım almanızı gerektirir. Fıtık şişliğinde ani bir büyüme ve sertleşme, şiddetli ve geçmeyen ağrı (özellikle fıtık bölgesinde), bulantı ve kusma, ateş, fıtık üzerindeki deride kızarma, morarma veya kararma gibi renk değişiklikleri bu acil belirtilerdendir.
En önemlisi, dışkılayamama ve gaz çıkaramama durumu fıtığın boğulduğuna ve bağırsak tıkanıklığı geliştiğine işaret edebilir. Bu durumlar hayati tehlike oluşturabilir ve vakit kaybetmeden en yakın acil servise başvurmayı gerektirir.
Op. Dr. Ahmet Bekin was born in Istanbul in 1983. He graduated from the Faculty of Medicine at Kocaeli University in 2006 and completed his specialty training in the Department of General Surgery at Istanbul University Çapa Faculty of Medicine in 2011. After his specialization, he worked in the fields of hernia surgery, reflux surgery, obesity surgery, advanced laparoscopic surgery, and robotic surgery. In addition, he received training in endocrine surgery, oncological surgery, and minimally invasive surgery. He is currently accepting patients from Turkey as well as from countries such as Germany and France at his private clinic located in Istanbul.
